Etkin Direnç
40 W’lık bir akkor lambanın 220 V anma geriliminde bir doğru gerilimine bağlandığını varsayalım. Devrede bulunan voltmetre ve ampermetre ile değerler ölçülüp lambanın direnci hesaplanır. Sonra aynı lamba 50 Hz’lik bir geilime bağlanır ve uygun ölçü aletleri yardımıyla lambanın direnci ikinci kez hesaplanır. Yapılan karşılaştırmada akkor lamba direncinin hem doğru hem de alternatif akımda aynı olduğu gözlemlenecektir.
Alternatif akım devresinde doğru akım devresiyle aynı etkiyi gösteren bir direnç Etkin direnç olarak tanımlanır.
Akkor lambalar, elektrikli fırınlar, ocaklar ve karbon tabakalı dirençler etkin direnç gösterirler. Alternatif akım, etkin bir direnç üzerinde doğru akımın oluşturduğu etkinin aynısını oluşturur.
Bütün etkin dirençlerde elektrik akımı ısı oluşturur.
Etkin dirençler ohmik direnç olarak da adlandırılır. Alternatif akım devresindeki etkin dirençler Ohm yasasına göre hesaplanabilmektedir.
Etkin direncin bulunduğu alternatif akım devresinde akım ve gerilim aynı fazdadır.
Empedans
Örneğin: demir göbekli bir bobin önce 10 V’luk bir doğru gerilime bağlanmıştır. Devrede bulunan ölçü aletleriyle akım ve gerilim değerleri ölçülüp bobinin direnci hesaplanır. Sonra aynı bobin 50 Hz’lik ve 10 V’luk bir alternatif gerilime bağlanır ve uygun ölçü aletleri yardımıyla bobinin direnci ikinci kez hesaplanır. Yapılan karşılaştırmada alternatif akım için hesaplanmış sonucun, doğru akım için hesaplanan sonuçtan daha büyük olduğu görülmüştür. Buradan, alternatif akımda bobinin etkin direncine doğru akımda ölçülemeyen gizli bir direncin eklendiği ve sonuca toplam direncin etki ettiği anlaşılmaktadır.
Alternatif akımda bu şekilde bir direnç empedans olarak tanımlanır.
Alternatif akım ve alternatif gerilim ölçüm sonuçlarından saptanan direnç empedanstır.
Empedans frekansa bağlı olarak değişen bir büyüklüktür. Bir empedans etkin direnci ve doğru akımda ölçülemeyen tepkin direnci(reaktans) içerir.
Tepkin dirençler doğru akım devrelerinde ortaya çıkmaz ve ısıya dönüşen bir güç oluşturmazlar. Bu nedenle bunlara reaktif yani etkin olmayan direnç anlamında reaktans da (reaktif rezistans) denilmektedir. Ayrıca bir de kapasitif reaktans vardır ki buna daha sonra kondansatörleri anlatırken değineceğiz.
