Röle, bir bobin ile kontakları olan ve en fazla üç devre durumunu alabilen bir şalter elemanıdır. Bobini üzerinden akım geçtiğinde, ayrı bir akım devresini açması ya da kapaması en önemli belirtisidir. Röle nedir sorusunun cevabı yani rölenin tanımı ve ayırt edici özellikleri bunlardır.
Röle Ne İşe Yarar
Peki bu röle ne işe yarar dediğinizi duyar gibiyim. Röleler en çok haberleşme tekniğinde ve telefon santrallerinde kullanılmakta, sinyal ve zayıf akım devrelerinin açılıp kapanmasında uzaktan şalter olarak görev yapmaktadırlar. Binlercesi bir arada büyük santral blokları oluşturur. Bir röleye uyarı akımının verilmesiyle, akım devreleri açılabilir, kapanabilir ve transfer edilebilir. Uyarı akımının kesilmesiyle kontaklar ilk konumuna otomatik olarak geri dönerler.
Rölenin Yapısı
En basit bir röle demir çekirdekli bir bobin, yay ve yumuşak demir bir paletten oluşmuştur. Palet bir ucundan askılı ya da menteşelidir. Röle bobininden akım geçtiğinde palet çekilir ve palet kontakları hareket ettirilerek diğer bir akım devresini bağlar. Röle bobininden geçen akım kesildiğinde yay kuvveti ile palet demir çekirdekten ayrılır ve akım devresi kesilir. Bir rölede birçok kontak bulunabilir ancak bütün kontaklar aynı palet üzerinden kuplelidir. Yaylı röleler yapılarına göre yuvarlak ve yassı röle olmak üzere sınıflandırılmaktadır. Röle paletinin demir çekirdek ile birleşme yeri 0,1-0,5 mm kalınlığında bir plastik band ya da manyetik olmayan bir metal ile (örneğin pirinç) kaplanmıştır. Böylece röle çalışırken palet ile demir çekirdek arasında oluşturulmuş aralık, remanens etkisi ile paletin demir çekirdeği akım kesildikten sonra yapışıp kalmasını engellemektedir. Röleler şemalarda daima boş (çalışmaz) durumda gösterilirler.
Röle Özellikleri
Rölelerin paletini çekme kuvveti manyeto motor kuvvetine bağlıdır. Bir röle hakkında bir kanıya varılabilmek için aşağıdaki röle teknik özellikleri , karakteristikleri bilinmek zorundadır.
Palet çekme akımı: Bir rölenin boş durumdan iş durumuna geçebilmesi için ihtiyaç duyduğu uyarı akımının en küçük değeridir.
İşletme akımı: Bir rölenin normal işletme koşulları altında ihtiyaç duyduğu akım değeridir.
Azami akım: Devre durumunda bir değişiklik oluşturmadan rölenin sargılarından geçebilecek en yüksek akım değeridir.
Tutma akımı: Bir röleyi çekili durumda tutabilecek en küçük akım değeridir. Palet çekili iken hava aralığı küçük olduğu için bu değer daima palet çekme akımından küçüktür.
Palet bırakma akımı: Röle iş durumundan boş duruma geçtiği taktirde uyarı sargısından geçmesine izin verilen en büyük akım değeridir.
Röle Çeşitleri
Röle çeşitleri, kutuplu veya kutupsuz oluşlarına göre ikiye ayrılır.
- Kutuplu röleler
- Kutupsuz röleler.
Bu yazımızın içeriğinde röleleri kutuplu ve kutupsuz oluşlarına göre sınıflandırdık. Yapılarına ve kullanım amaçlarına göre röle çeşitleri ve açıklamaları için aşağıdaki yazıyı inceleyebilirsiniz.
Röle Çeşitleri ve Açıklamaları
Kutupsuz röleler
Kutupsuz röleler , bobin demir çekirdeği ve paleti yumuşak demirden olan rölelerdir. Bu rölelerde uyarı akımının yönü, çalışmaya etkimez. Yani röle bobininden geçen akımın yönü, gerilim kaynağının kutupları değiştirilmek suretiyle çevrildiğinde paletin demir çekirdek tarafından çekilmesinde bir değişiklik oluşmamaktadır.
Kutuplu röleler
Kutuplu röleler ise kesinlikle uyarı akımının yönüne bağlı olarak çalışırlar. Kutuplu rölelerde bir elektromıknatısın etkisiyle bir sürekli mıknatısın etkisi birleştirilmiştir.
Sürekli mıknatıs ve elektromıknatıs aynı kutup papuçları üzerinden birbirine etki etmektedir. Komuta bobininden geçen akımın yönüne göre papuçlar arasında oluşan manyetik alanın yönü değiştirilerek palet istenilen tarafa çekilir. Böylece palete bağlı kontaklar yardımıyla istenilen devreye akım verilir.
Palet bir yay gücüyle devamlı ortada tutulduğundan kutuplu bir rölenin sağa ve sola olmak üzere iki iş kontağı ve bir boş durumu vardır.
Kutuplu röleler çok az çekme güçlerine (< 1mW) ihtiyaç duyduklarından ve çok hızlı devre bağladıklarından ( 1 saniyede 200 ve üzeri açma kapama), haberleşme tekniğinde sık sık kullanılmaktadır.
Röle nedir sorusunu rölenin nasıl çalıştığını, yapısını, çeşitlerini, özelliklerini anlatarak cevaplamış bulunduk. Umarım faydalı olmuştur.
