Şönt direnç ne demek, devreye nasıl bağlanır sorularına cevap verelim. Ampermetrelerde ölçme sahasının genişletilmesi için bir şönt direnci (Rp) paralel bağlanır (Şekil-1). Şönt direnç, ampermetrenin ihtiyaç duyduğu akımın üstündeki fazla akımı (Ip) akıtacak biçimde hesaplanır. Ip akımı ile ampermetrenin tam sapması için ihtiyaç duyduğu Ii akımının toplamı ölçülecek akıma eşittir. Akım ölçme anında, şönt dirençte ve ampermetrede aynı terminal gerilimi U bulunur.
Şönt Direnç Formülü
Rp= U / (I- Ii)
Ampermetrenin iç direnci bilindiği taktirde:
Rp = (Ri . Ii) / (I – Ii) formülünden şönt direnci saptanır.
Örnek: Bir ampermetrenin tam sapması için gerektiği akım 0,6 mA olup iç direnci 100 ohmdur. Ampermetrenin tam sapışında 6 mA ölçebilmesi için, şönt direnci hesaplayın.
Rp = (Ri . Ii) / (I – Ii) = ( 100 .0,6) / (6 – 0,6) = 11,1 ohm
Uygulamada 6 A -1000 A arasındaki büyük akımlar için şönt dirençler ayrı olarak imal edilir. Bu şönt dirençler 4 mV’luk ( duyarlı ölçü aletleri için), 60 mV ya da 150 mV’luk (pano aletleri) ve çok ayrıcalı durumlarda 300 mV’luk tam sapış gerilimleri için standart olup sıcaklığa bağlı olmayan malzemelerden yapılırlar.
Şönt Direncinin Bağlantısı
Döner bobinli ölçü aletlerine, sıcaklık nedeniyle oluşan hatalardan korunmak için bir ön direnç (Rv) takılır (şekil-2,solda). Bu ön dirençler genelde bobin direncinin üç katı büyüklükte seçilir.
Çok sahalı ampermetrelerde bir şalterle seçilen birçok şönt direnç bulunur (Şekil-2, ortada). Ancak büyük akım dirençleri için, şalter kontakları da bir ek direnç göstereceğinden, bu tür devreler ender uygulanır. Büyük değerli akımların ölçülmesinde kullanılan çok sahalı ampermetrelerde şönt dirençler genellikle ring devresi halinde bağlanırlar (şekil-2,sağda). Bir ring devresinde şönt direnci bölücü gibi çalışır ve şalter durumuna göre hem ön direnç hem de şönt direnç gibi görev yapar. Şalter kontaklarının geçiş direnci ring devresi dışında kaldığından ölçmeye bir etkisi olmaz. Rp1 , Rp2 , Rp3 şönt dirençlerinin hesabı birbirinin üzerine bindirmeli bir şekilde yapılır.