Direnç ve Geçirgenlik
Elektrik akımı yazımızda serbest elektronlar nasıl hareket ediyorlar açıklamıştık. Ancak bu serbest elektronlar maddenin atomları arasında hareketlerini sürdürmektedir ve bu hareketleri maddenin dokusuna göre sınırlı kalmaktadır. Maddenin kendisi tarafından bu tür hareketlere göstermiş olduğu karşı koyma haline elektriksel direnç denilir.
Peki direnç birimi nasıl belirlenmiştir? 1,063 m boyunda ve 1 mm2 kesitindeki bir civa sütununun 0 ºC sıcaklıkta göstermiş olduğu direnç 1 ohm’dur. Bu kabul 1 ohm değerinin sabitini belirler.
Elektriksel direnç sembolü (R), birimi ohm ve simgesi (Ω) dur ( G.S. Ohm bir Alman fizikçisi). Direncin çokkatları kiloohm (kΩ) ve megaohm (MΩ olup azkatları kullanılmamaktadır. Bazı durumlarda kolaylık olması açısından direnç değil geçirgenlik ya da diğer adıyla iletkenlik kullanılmaktadır. Geçirgenlik ya da iletkenlik direncin tersinden başka bir şey değildir. Avrupa ülkelerinde birim olarak Siemens S ( W.v. Siemens bir Alman mühendisi) kullanılırken, Amerika’da ohm’un tersi olan mho (Ʊ) kullanılır.
Direnci 10 ohm olan bir telin geçirgenliği 0,1 siemens’dir.
Doğada bulunan her maddenin, tellerin ve elektrik aygıtlarının bir direnç değeri vardır. Özellikle kablolarda hiç direnç istenmez çünkü her direnç bir güç kaybına sebep olur ve uygulamada güç bağlamında bu kablo kayıpları olarak adlandırılır.
Elektrik akımına direnç göstermesi için kullanılan elemanlara direnç veya rezistans elemanları denir. Direnç elemanları veya kısaca dirençler yapılış şekline göre tel veya karbon olarak üzere ikiye ayrılır. Tel dirençler bir yalıtkan boru üzerine direnci yüksek bir tel sarılarak; karbon dirençler ise yalıtkan ( örneğin: seramik) bir boru içine kömür tozu sıkıştırılmak suretiyle üretilmektedir.
Direncin Ölçülmesi
Bir elektriksel direnç büyüklüğü bir devrede gerilim ve akımın ölçülmesiyle bulunabilir. Ancak böyle bir yöntemde direncin direkt olarak ölçülmesi söz konusu olmayıp direnç değerinin akım ve gerilim ölçüm sonuçlarına göre hesaplanmasıdır. Bu şekilde bir ölçme dolaylı direnç ölçümü olarak nitelendirilir.
Ohmmetre olarak anılan ölçü aletleriyle direkt olarak direnç ölçümü gerçekleştirilebilir. Bu ölçü aletlerinin içinde bir pil ve bir ampermetre vardır. Doğru bir ölçüm için pil gerilimi kesinlikle değişmemelidir. Şekilde bir ohmmetre skalası verilmiştir. Buradan görüldüğü gibi ohmmetrenin skalası lineer yani düzgün olarak kısımlarına ayrılmış değildir. Skalanın sol ucundaki ꝏ işareti sonsuz büyük ohm manasına gelir. Sağ ucundaki 0 rakamı ise hiçbir direnç değerinin gösterilmediğini belirtir. İbrenin sapışı normalde sağdan sola doğrudur ancak bir ampermetrenin aksine ibrenin tam sapması en küçük direnci hiç sapmaması en büyük direnci gösterir.
