İki farklı metalin örneğin: bakır ve konstantan( bir cins alaşım) birleşme yeri ısıtıldığında bu yerdeki elektronlar bir metalden diğerine geçerek bir doğru akım devresi oluşturmaktadır. Bu oluşum elemanlarına termoeleman ya da termokupl denilmektedir.Bir termokupl elemanına doğru akım verildiğinde iki metalin birleşme yerindeki sıcaklıklar farklılaşmaktadır. Akımın yönüne göre termokupl birleşme yerinin birinde sıcaklık düşerken diğerinde yükselmektedir. Bu oluşum peltier etkisi (J.Ch. Peltier : Batılı bir fizikçi) olarak tanınır. Aynı zamanda termoelektrik etki olarak da bilinmektedir.
Peltier etkisi (termoelektrik etki), ısının elektrik enerjisine ya da tam tersi elektrik enerjisinin ısıya doğrudan dönüşümüdür. Bir termokupl elemanının ( termoeleman ) farklı iki yüzünde sıcaklık farkı meydana geldiğinde bir gerilim oluşur. Aynı şekilde tam tersi olarak bir termokupl elemanına gerilim uygulandığında ise, sıcaklık farkı elde ederiz. Atomik düzeyde etkiyen bu sıcaklık gradyanı, malzemedeki elektrik yüklerinin sıcak taraftan soğuk tarafa yayılmasına sebebiyet verir. Sıcaklık farkının termoelemanın ne tarafında soğuk ne tarafında sıcak olacağını ise uygulanan elektrik akımının yönü belirler.
Peltier Etkisi (Termoelektrik Etki) Uygulama Alanları
Bu peltier etkisi ( termoelektrik etki ) elektrik üretiminde, maddenin sıcaklıklığını değiştirmede ya da sıcaklık ölçmek amaçlı kullanılabilir. Termoelektrik aygıtlar (termokupl elemanlar) sıcaklık kontrolünde yaygın olarak kullanılır çünkü ısıtma ya da soğutmanın yönü uygulanan gerilimin kutbundan etkilenir.
Peltier etkisi modern soğutucu ve klima aygıtlarında da kullanılmaktadır. Örneğin bir buzdolabındaki evapotör yerine bir peltier elemanı ve radyatör yerine alüminyumdan bir ısı dağıtıcı kullanılmıştır. Peltier elemanında örneğin bizmut tellürit yarı iletken malzemesi kullanılmıştır.
Bu türden peltier elemanları arka arkaya seri olarak bağlanmış olup soğuk yönleri bir tarafa sıcak yönleri bir tarafa toplanmıştır. Böylece bu blok bir yönden ısı alırken diğer yönden verir. Akım yönü değiştirildiğinde önce ısınan taraf bu sefer soğutmaya başlayacaktır. Bu nedenle peltier elemanları hem ısıtma hem de soğutma için uygulanır. Bu elemanları 40 W’lık bir kurulu güç ile -10 ºC ile +70 ºC arasında sıcaklık oluşturabilmektedir. Soğutucu blokun işletme gerilimi 2 ila 8 V’dur. Bu tür elemanlar bireysel olarak duyarlı elektronik aygıtlarda ve komine halinde klima aygıtlarında kullanılmaktadır.
Günümüzde ise bazı elektronik bileşenlerin (lazer diyotlar ya da görüntü sensörleri vs.) belli bir sıcaklıkta sabitlenmesi, yüksek güçlü lazerler, spektroskoplar ya da gece görüş sistemleri gibi aygıtların sağlıklı işleyebilmesi adına oldukça büyük önem arz etmektedir.
Peltier etkisinin olumsuz bir yanı vardı ki o da verimsiz olmasıdır. Akan akımın kendisi total ısı dağılımına katılan azımsanmayacak miktarda ısı üretmeye meyillidir. Kapsamlı uygulamalarda bu dikkat edilmesi gereken bir durumdur çünkü aşırı miktarda ısı ile sonuçlanmaktadır. Bu problemin çözümü adına ek fanlar kullanılabilir.
“Peltier Etkisi” üzerine bir yorum
Bu peltier elamanı nere de ne kadar fiyata temin edebiliriz.Peltier ile yazın serinletici kışın ısıtıcı yapma düşüncesindeyim bu konuda beni aydınlatıcı bilgi verebilirmisiniz bir peltier 70 derece ısıs verir denilmiştir.
Biz dış sıvası yapılmamış yalıtımsız bir evde kiradayız bu evde çok ısı giderimiz olmaktadır.
Peltier ile ısıstma serinletme yapapacak sistem in derece ve metre küp hava ısıstması gibi teknik değerler konusunda bilgilendirmenizi beklerim samimi sevgi saygı ile selamlarım.
Mehmet SARI
Burç Şahinbey Gaziantep