Bileşik devre en azından üç dirençten oluşur. Bu üç direnç iki uçlu bir devreye iki türde bağlanabilir (Şekil-1). Birinci tür bağlamada: R₁ direnci ile R₂ direnci paralel ve bu paralel devreye R₃ direnci seri. İkinci tür bağlamada: R₁ direnci ile R₂ direnci seri ve bu seri devreye R₃ paralel.

Gerilim Bölücü

Voltaj bölücü diye de anılan gerilim bölücü seri bağlı en az iki dirençten oluşur(Şekil-2). R₁ ve R₂ dirençlerinden oluşmuş seri devrenin dış uçlarında toplam U gerilimi uygulanır ve R₂ direncinden bölünmüş U₂ gerilimi alınır.

Gerilim bölücüden akım çekilmediğinde, gerilim bölücü yüksüzdür diye anılır. Çekilen akım, gerilim bölücüden geçen toplam akımdan oldukça küçük ise, gerilim bölücü yüksüz durumda da hesaplanabilir.

Yüksüz Gerilim Bölücü

Yüksüz gerilim bölücülerde toplam gerilim dirençler üzerinde U₁ ve U₂ gibi gerilimlere ayrılmıştır. Bölünen U₂ geriliminin toplam U gerilimiyle olan ilişkisi, bölen R₂ direncinin eşdeğer direnciyle  (R₁ + R₂) olan ilişkisine eşittir.

U₂ / U = R₂ / (R₁ + R₂)      ; U₂ = ( R₂ / (R₁ + R₂) ) . U

Örnek: 50 ohm ve 200 ohm’luk dirençlerden oluşmuş bir gerilim bölücüye 62 V’luk bir gerilim uygulanmıştır. 200 ohm’luk dirençteki gerilim kaç V’tur ?

U₂ = ( R₂ / (R₁ + R₂) ) . U = ( 200 / ( 50 + 200 ) ) . 62 = 49,6 V.

Gerilim bölücülerde genellikle kademesiz ayarlı dirençler kullanılır (Şekil-3). Potansiyometre olarak da anılan bu ayarlı dirençlerle 0 (sıfır) V’dan toplam gerilimin tam değerine kadar gerilimler ayarlanabilmektedir.Bir potansiyometrede üç uç bulunur. İlk ve sonuncu uçlar direncin bağlandığı uçlardır. Ortadaki uç hareketli bir mil ile çevrilen bir fırçaya bağlıdır. Milin çevrilmesiyle fırça ile uçlar arasındaki direnç değiştirilebilmektedir.

Yüklü Gerilim Bölücü

Gerilim bölücüye bir tüketici bağlandığında yani önemli bir akım çekildiğinde yüklenir (Şekil-4). Bu durumda bu tür bir gerilim bölücü yüklü gerilim bölücü olarak anılır. Şekil-4’de R_b yük direnci üzerinden I_b yük akımı ve buna paralel olan R₂ direnci üzerinden şönt akımı I_q akmaktadır. R₁ direncinden de bu iki akımın toplamı (I = I_b + I_q) geçer. I_q şönt akımı R₂ direncinde ısıya dönüşen bir kayıp güç oluşturur. Şekil-5’de görülen R = 100 ohmluk bir potansiyometreye önce R_b 200 ohmluk sonra 50 ohmluk yük dirençleri bağlanmıştır. Potansiyometre orta ucunun durumuna bağlı olmaksızın, yük direncindeki gerilimler ölçüldüğünde: küçük değerli yük dirençlerinde, bölünen gerilimin daha küçük olduğu saptanmıştır. Şekil-5’e bakıldığında yük direnci gerilim bölücü direncine göre ne kadar büyük olursa grafikteki gerilim bölücü eğrisinin yüksüz çalışma doğrusuna o kadar çok yaklaştığı anlaşılır.

Gerilim bölücülere bağlı elektronik devrelerde I_b yük akımı genellikle kararlı değildir. U_b geriliminin I_b akımı değişikliklerinden çok az etkilenmesi özellikle istenen bir konudur. Bu istek I_q şönt akımı I_b yük akımından oldukça büyük seçilmesi suretiyle yerine getirilmektedir. Bu nedenle gerilim bölücüler sadece küçük akım çekişleri için kullanılırlar.

Yüklü gerilim bölücülerde R₂ ve R_b dirençleri, R₁ direncine seri bağlı bir paralel devre oluştururlar. Bu bileşik devre, seri devre ve paralel devre kurallarına göre hesaplanır.

Bir gerilim bölücüde U toplam gerilimi, U_b yük gerilimi, I_b yük akımı, akım toleransı ve istenen gerilim toleransı bilindiği taktirde bölücü dirençler hesaplanabilir.