Özdirenç

Şekilde gösterilen ölçme devresinin uçlarına önce 1 m uzunluğunda ve 0,1 mm çapında bir bakır tel sonra da aynı ölçülerde bir demir tel bağlanmıştır. Akım ve gerilim ölçümleri sonucu iletkenlerin direnci hesaplanarak demir telin direnci= 12,7 Ω bakır telin direnci = 2,2 Ω bulunmuştur. Yapılan bu karşılaştırmada aynı boy ve çaptaki ancak farklı metalden iki telin dirençlerinin çeşitli değerler alabileceği fark edilmiştir. Bir iletkenin direnci nelere bağlıdır sorusunun cevabı için böylece şu söylenebilir ki; iletkenin direnci iletkenin malzemesine bağlıdır. Nitekim serbest elektronların tanımı yapılırken bunların bir metal içindeki miktarının o metalin iletkenliğini etkilediğini ve serbest elektron miktarının her metal için farklı farklı olduğunu söylemiştik.

Uygulamada çeşitli metaller yerine göre kullanıldığından,  bu metallerin birim boyunda ne kadar direnç gösterdiği bilinmek istenmiş ve bir özdirenç tanımı böylece ortaya çıkmıştır.

1 m boyunda ve 1 mm² kesitinde bir iletkenin gösterdiği direnç özdirençtir.

Özdirenç formülü simgesi ρ (iyonca ro harfi)  olup birimi  = Ω.mm² /m dir. Bu değer genellikle 20 ºC sıcaklık için verilir. Çünkü özdirenç de tıpkı direnç gibi değişebilen bir değerdir.

Enerji dağıtım ve iletim tekniğinde bir kolaylık getirmesi amacıyla öziletkenlik veya diğer adıyla özgeçirgenlik kullanılır. Öziletkenlik özdirencin tersidir ve bunları birbirine çevirmek gayet kolaydır.

Örneğin; özdirenci 0,4 Ω.mm² /m olan nikel bir telin öziletkenliği:

χ = 1 / 0,4 = 2,5 m / Ω.mm² olarak bulunur.

Öziletkenliğin formül simgesi χ ( iyonca kappa ) birimi  m / Ω.mm² dir.

Gümüş, bakır gibi maddelerin özdirenci küçük öziletkenliği büyük iken kömür, nikel gibi maddelerin özdirenci büyük öziletkenliği küçüktür.

Porselen, cam gibi malzemelerin özdirenci çok büyük öziletkenliği sıfırdır.

İncelemek isterseniz iletkenler ve yalıtkanlar başlıklı yazımda bazı malzemelerin özdirenç ve öziletkenlik değerleri tablo şeklinde verilmiştir.

Kablo Direncinin Hesaplanması

Kablo dirençlerinin hesaplanmasında göz önüne alınacak unsurlar şunlardır:

• Kablo metalinin özdirenci
• Kablonun uzunluğu
• Kablonun kesiti

İletkenlerin direnci nelere bağlıdır öğrenmiş bulunuyoruz. Sonuçta iletkenlerin direnci, iletkenin malzemesine, uzunluğuna ve kesitine bağlıdır.

R : direnç(Ω)

ρ :özdirenç(Ω.mm² /m) 

χ : öziletkenlik(m/Ω.mm²)

l : kablonun uzunluğu (m)

A : kablonun kesiti (mm²)

Kablo dirençleri elektrik tesisatında önemli bir alan kaplar çünkü bir çok yerde voltaj düşmesi diye anılan gerilim düşmeleri kablo dirençlerinin çekilen akımla birlikte oluşturduğu bir sonuçtur. Özellikle enerji dağıtımı sırasında abone sayısına ve akım çekme miktarlarına göre kablo kesitlerinin hesaplanması zorunludur.